ADVENT TO EPIPHANY
ADVENT SUNDAY 1
Cycle A: Matthew 24:37-44
Pascasius Radbertus, Commentary on Matthew, 11:24 (PL 120, 799-800)
Vigilate, quia nescitis diem neque horam. Cum itaque omnibus dicat, sic tamen dicit, quasi ad eos solos pertineant qui tunc erant, sicut et quam multa alia quae in Scripturis leguntur. Et eo modo ad omnes pertinent quae sic dicta sunt, quia tunc unicuique veniet dies ultimus, et finis saeculi quando hinc exit. Et ideo necesse est ut talis exeat hinc, qualis judicandus est illo die. Ac per hoc providere debet omnis homo, ne seducatur, et vigilare cesset ne imparatum inveniat eum dies adventus Domini.
Quia imparatum eum inveniet illa dies, quem imparatum invenerit suae vitae ultimus dies. Nequaquam igitur credo apostolis incertum fuisse, quod non in eorum diebus venturus esset Dominus ad judicium; et tamen quis dubitet eos et praevidisse ne seducerentur, et vigilasse, et servasse omnia, quae omnibus dicta sunt, ut parati invenirentur? Et ideo semper duplex adventus Christi observandus est; unus quando veniet, et rationem reddituri sumus de omnibus quaecunque gessimus, alius vero quotidianus, quando conscientias jugiter visitat nostras, et ad nos venit, ut cum venerit nos paratos inveniat.
Quid enim prodest mihi scire diem judicii tantorum conscio peccatorum? Si Dominus veniat; vel quando veniat, nisi prius veniat in animum meum, et redeat in meam mentem; nisi vivat in me Christus, et loquatur in me. Tunc quippe mihi bene venit, si prius in me vivat Christus, et ego in ipso. Et tunc mihi quasi jam secundus adventus venit, cum defectio mundi in me fuerit, si quomodo possum dicere: Mihi mundus crucifixus est, et ego mundo.
Considera etiam hoc ipsum quod dicit: Quia multi venient in nomine meo. Quod nomen licet falso solus antichristus suscipit, et corpus ejus sine opere Christi, et sine verbo veritatis, et sine sapientia ejus. Et nusquam invenies Dominum in Scripturis hoc ipso sermone usum, ut diceret, ego sum Christus. Sufficiebat enim suis ostendere doctrinis et miraculis quod ipse esset, quia opus Patris in eo erat, et sermo doctrinae quem docebat, et virtus clamans, ego sum Christus, ultra quam si mille voces eum clamarent. Et ideo voce, nescio si invenies dixisse, sed per opera Patris se exhibuit, et per doctrinam pietatis; quam pseudochristi non habentes, repromittebant se vocibus esse, quod non erant.
Cycle B: Mark 13:33-37
Augustine of Hippo, Sermon 18, 1-2 (CCL 61, 245-246)
Deus manifestus ueniet, deus noster, et non silebit. ipse enim dominus christus, deus noster, filius dei, primo aduentu uenit occultus, secundo aduentu ueniet manifestus. quando uenit occultus, non innotuit nisi seruis suis; quando ueniet manifestus, innotescet bonis et malis. quando uenit occultus, uenit iudicandus; quando ueniet manifestus, ueniet iudicaturus. denique tunc cum iudicaretur siluit, et de silentio eius propheta praedixerat: sicut ouis ad immolandum ductus est, et sicut agnus coram tondente, sic non aperuit os suum.
Sed deus manifestus ueniet, deus noster, et non silebit. non quomodo siluit quando iudicandus erat, ita silebit quando iudicaturus erit. et nunc non silet, si sit qui audiat, sed dictum est: tunc non silebit, quando uocem eius agnoscent et qui modo contempnunt. modo enim quando dicuntur praecepta dei, quibusdam in risum ueniunt. et quoniam quod promisit deus modo non ostenditur, et quod minatur modo non uidetur, quod praecipit inridetur. modo enim felicitatem quae dicitur mundi huius, habent et mali: infelicitatem quae dicitur mundi huius, habent et boni.
Attendunt homines qui credunt praesentia et non credunt futura, quoniam ista bona et mala praesentis saeculi promiscue habentur a bonis et malis. si diuitias optant, uident habere diuitias et pessimos homines et bonos homines. uident etiam, si exhorrent paupertatem et miserias huius saeculi, laborare in his miseriis non solum bonos, sed etiam malos. et dicunt in corde suo, quia res humanas deus nec respicit nec regit, sed omnino in intimo quodam fundo mundi huius dimisit nos casibus uolui, nec aliquam prouidentiam exhibet nobis. ac per hoc fit in illis contemptus praecepti, quia non uident manifestationem iudicii.
Verumtamen etiam modo debet quisque attendere, quia quando uult deus, respicit et iudicat, ad horam non differt; quando uult autem, differt. et unde hoc? quia si numquam in praesenti iudicaret, non esse deus crederetur; si omnia in praesenti iudicaret, nihil iudicio reseruaret. ad hoc enim multa seruantur iudicio, et quaedam in praesentia iudicantur, ut illi qui differuntur, timeant et conuertantur. non enim amat deus damnare sed saluare, et ideo patiens est in malos, ut de malis faciat bonos. sic dicit apostolus, quia reuelabitur ira dei super omnem impietatem, et reddet deus unicuique secundum opera sua.
Ammonet autem et corripit hominem contemnentem, et dicit: an diuitias bonitatis et longanimitatis eius contemnis? quia bonus est in te, quia longanimis est, quia patiens est in te, quia differt te et non aufert te, contemnis, et omnino nullum iudicium dei putas, ignorans quia patientia dei ad paenitentiam te adducit. tu autem secundum duritiam cordis tui thesaurizas tibi iram in die irae et reuelationis iusti iudicii dei, qui reddet unicuique secundum opera sua.
Cycle C: Luke 21:25-28,34-36
Bernard of Clairvaux, Advent sermon 4, 1,3-4
Dignum est, fratres, ut tota devotione Domini celebretis adventum, delectati tanta consolatione, stupefacti tanta dignatione, inflammati tanta dilectione. Nec vero solum cogitetis eum quo venit quaerere et salvum facere quod perierat, sed et illum nihilominus quo veniet et assumet nos ad seipsum. Utinam circa hos duos adventus iugi meditatione versemini, ruminantes in cordibus vestris quantum in priore praestiterit, quantum promiserit in secundo...
«Tempus est,» fratres, «ut iudicium incipiat a domo dei. quis vero finis eorum, qui non oboediunt evangelio?» Quod iudicium his, qui in hoc iudicio non resurgunt? Quicumque enim iudicari dissimulant eo iudicio quod nunc est, in quo princeps huius mundi eicitur foras, iudicem exspectent, vel magis timeant, a quo cum ipso principe suo foras eicientur et ipsi. Nos autem, si perfecte iudicamur nunc, securi «Salvatorem exspectemus Dominum nostrum Iesum Christum, qui reformabit corpus humilitatis nostrae, configuratum corpori claritatis suae.» Tunc fulgebunt iusti, ita ut videre possint docti pariter et indocti: fulgebunt enim sicut sol in regno Patris eorum. Erit autem claritas solis septempliciter, id est sicut lux septem dierum.
Adveniens enim Salvator reformabit corpus humilitatis nostrae, configuratum corpori claritatis suae, si tamen prius fuerit cor reformatum et configuratum humilitati cordis ipsius. Propter quod et dicebat: «Discite a me, quia mitis sum et humilis corde.» Considera sane in his verbis, quoniam humilitas duplex est: altera cognitionis, altera affectionis, quae hic dicitur cordis Priore cognoscimus quam nihil sumus, et hanc discimus a nobis ipsis et ab infirmitate propria; posteriore caLukeamus gloriam mundi, et hanc ab illo discimus, qui exinanivit seipsum, formam servi accipiens, qui etiam quaesitus in regnum, fugit, quaesitus ad tanta probra et ignominiosum supplicium crucis, sponte obtulit semetipsum.
ADVENT SUNDAY 2
Cycle A: Matthew 3:1-12
Augustine of Hippo, Sermon 109, 1 (PL 38, 636)
Euangelium audiuimus, et in eo dominum eos arguentem, qui faciem coeli norunt probare, et tempus fidei regni coelorum appropinquantis nesciunt inuenire. iudaeis autem hoc dicebat: sed etiam ad nos sermo peruenit. dominus autem ipse iesus christus euangelii sui praedicationem ita coepit: agite poenitentiam; appropinquauit enim regnum coelorum. similiter et ioannes baptista et praecursor ipsius ita coepit: agite poenitentiam; appropinquauit enim regnum coelorum. et modo corripit eos dominus, qui nolunt agere poenitentiam, appropinquante regno coelorum. regnum coelorum, sicut ipse ait, non ueniet cum obseruatione. et iterum ipse ait: regnum coelorum intra uos est.
Prudenter ergo accipiat unusquisque monita praeceptoris, ut non perdat tempus misericordiae saluatoris, quae modo impenditur, quamdiu generi humano parcitur. ad hoc enim parcitur homini, ut conuertatur, et non sit qui damnetur. uiderit deus quando ueniat finis saeculi: est tamen modo tempus fidei. finis saeculi utrum hic aliquem nostrum inueniat, nescio: et fortasse non inueniet. tempus cuique nostrum, proximum est, quia mortales sumus. inter casus ambulamus. si uitrei essemus, minus casus timeremus. quid fragilius uase uitreo? et tamen seruatur, et durat per saecula. etsi enim casus uitreo uasi timentur, senectus ei et febris non timetur.
Nos ergo fragili res et infirmiores sumus: quia et casus omnes qui non cessant in rebus humanis, fragilitate utique nostra quotidie formidamus; et si ipsi casus non accedant, tempus ambulat: uitat homo ictum, numquid uitat exitum? uitat quae extrinsecus eueniunt, numquid quod intus nascitur pellitur? denique nunc lumbricos gignunt interiora, nunc morbus quilibet subito occupat: postremo quantumuis homini parcatur, nouissime senectus cum uenerit, non est quo differatur.
Cycle B: Mark 1:1-8
Origen, Homily 22 on Luke, 1-2 (SC 87, 301-302; PG 13, 1856—no Greek)
Videamus quae in Christi praedicentur adventu, inter quae primum de Ioanne scribitur: «Vox clamantis in deserto: Parat viam Domini, rectas facite semita eius.» Et quod sequitur proprie de Domino Salvatore est. Neque enim a Ioanne omnis vallis impleta est, sed a Domino Salvatore. Seipsum unusquisque consideret, quis erat antequam crederet: tunc animadvertet, vallem humilem, vallem se fuisse praecipitem in ima demersam.
Quando venit Dominus Iesus, et misit Spiritum sanctum vicarium suum, vallis omnis expleta est. Expleta est autem operibus bonis et fructibus Spiritus sancti. Charitas non sinit permanere te vallem. Quod si pacem habueris et sapientiam et bonitatem, non solum vallis esse desistes, sed etiam mons esse incipies Dei.
Quod tamen de gentibus quotidie magis fieri vedemus, atque compleri, «Omnis vallis implebitur;» quam de populo Israel, qui de excelso depositus est. «Omnis,» inquit, «mons et collis humiliabitur.» Mons erat quondam ille populus et collis, qui depositus est atque destructus. Illorum delicto salus gentibus data est ad aemulandum eos. Quod et si contrarias fortitudines, quae adversus mortales erigebantur, dixeris montes et colles esse depositos, non peccabis. Ut enim impleantur huiuscemodi valles, humiliandae sunt.
Sed et hoc quod in adventu Christi prophetatum est, utrum expletum sit, contemplemur. Sequitur enim: «Et omnia prava erunt in directa.» Unusquisque nostrum pravus erat, si tamen non et usque hodie perseverat: et per adventum Christi qui factus est ad animam nostram, prava quaeque directa sunt. Quid enim tibi prodest, si Christus quondam venit in carnem, nisi quoque ad tuam animam venerit? Oremus ut illius quotidie nobis adventus fiat, et possimus dicere: «Vivo autem iam non ego, vivit autem in me Christus»...
Venit ergo Dominus meus Iesus, et exaequavit asperitates tuas, incomposita quaeque vertit in vias planas, ut fieret in te iter sine offensione, et leve, atque purissimum, gradereturque in te Deus Pater, et Christus Dominus mansionem apud te faceret, diceretque: «Ego et Pater meus veniemus, et mansionem aput eum faciemus.»
Cycle C: Luke 3:1-6
Bernard of Clairvaux, Advent sermon 1, 9-10
Tempus est iam ipsum quoque considerare tempus, quo Salvator advenit Venit enim - quod et vos credimus non latere - non in initio, non in medio temporis, sed in fine. Nec incongrue factum est, sed vere sapienter disposuit Sapientia, ut cum magis esset necessarium, tunc primo ferret auxilium, pronos ad ingratitudinem Adae filios non ignorans. Vere enim advesperascebat et inclinata erat iam dies, recesserat paulo minus Sol iustitiae, ita ut exiguus nimis splendor eius aut calor esset in terris. Nam et lux divinae notitiae parva admodum erat, et, abundante iniquitate, fervor refriguerat caritatis.
Iam non apparebat angelus, non loquebatur propheta; cessabant velut desperatione victi, prae nimia utique duritia hominum et obstinatione. At ego, ait Filius, «Tunc dixi: ecce venio»... Opportune ergo tunc advenit aeternitas, quando magis temporalitas praevalebat. Nam, ut cetera sileam, ipsa quoque pax temporalis illo in tempore tanta fuit, ut ad hominis unius edictum describeretur universus orbis.
Habetis iam et personam venientis, et locum utrumque, id est, a quo, et ad quem venit; causam quoque et tempus non ignoratis. Unum restat, via scilicet per quam venit, et haec quoque diligenter requirenda, ut possimus, sicut dignus est, occurrere ei. VeruMatthewamen, sicut ad operandam salutem in medio terrae semel venit in carne visibilis, ita quotidie ad salvandas animas singulorum in spiritu venit et invisibilis, sicut scriptum est: «Spiritus ante faciem nostram Christus Dominus.» Et ut noveris occultum esse hunc spiritualem adventum: «In umbra eius,» inquit, «vivemus inter gentes.» Propterea dignum est, ut si non valet infirmus in occursum tanti medici procedere longius, saltem conetur erigere caput et aliquatenus assurgere venienti.
Non te oportet, o homo, maria transfretare; non penetrare nubes, non transalpinare necesse est. Non grandis, inquam, tibi ostenditur via: usque ad temetipsum occurre Deo tuo. «Prope est enim verbum in ore tuo et in corde tuo.» Usque ad cordis compunctionem et confessionem oris occurre, ut saltem exeas de sterquilinio miserae conscientiae, quoniam indignum est illuc auctorem puritatis intrare.
Et haec quidem de eo adventu sunt dicta, quo singulorum mentes invisibili dignatur illustrare potentia.
ADVENT SUNDAY 3
Cycle A: Matthew 11:2-11
Ambrose of Milan, Commentary on Luke, 5:93,99-102,109 (CCL 14, 165-166,167-168,171-177)
Conuocauit duos de discipulis suis Iohannes et misit ad eum dicens: tu es qui uenturus es an alium exspectamus? non simplex intellectus in simplicibus est uerbis, alioquin praesentibus superiora conpugnant. quomodo enim Iohannes quem in superioribus deo patre demonstrante cognouit hic nescit? quomodo et ibi quem ante nesciuit agnouit et hic quem iam sciebat ignorat? nesciebam inquit eum, sed qui misit me baptizare ipse mihi dixit: supra quem uideris spiritum sanctum descendentem de caelo. et dicto credidit et demonstratum agnouit et baptizatum adorauit et uenientem prophetauit. denique ego inquit uidi et testimonium perhibui quoniam hic est electus dei. qui ergo fieri posset ut sic propheta tantus erraret, ut de quo dixerat: ecce qui tollit peccata mundi, adhuc eum dei filium esse non crederet?...
Itaque si intellectus simplicis forma conpugnat, spiritalem quaeramus figuram. et quia supra iam diximus in Iohanne typum esse legis, quae praenuntia fuit christi, recte lex, quae pectoribus perfidorum tamquam aeterna carceribus luce uacuatis corporaliter tenebatur inclusa, quam uiscera fecunda poenarum et fores amentiae cohercerent, plenum exitum testimonii dominicae dispensationis sine euangelii nequit adstipulatione perferre.
denique dominus sciens neminem sine euangelio plene posse credere, quia sicut fides a uetere incipit testamento ita inpletur in nouo, interrogatus de se non uerbo aliquo, sed factis se esse signauit. ite inquit nuntiate Iohanni quae uidistis et audistis. caeci uident, claudi ambulant, surdi audiunt, leprosi mundantur, mortui resurgunt, pauperes euangelizantur... sed tamen parua adhuc ista dominicae testificationis exempla sunt: plenitudo fidei crux domini, obitus, sepultura est. et ideo cum illa superiora dixisset, addidit: beatus inquit qui in me non fuerit scandalizatus. crux enim etiam electis scandalum posset adferre, sed nullum hoc maius diuinae personae est testimonium nihil est quod magis esse ultra humana uideatur quam toto se unum obtulisse pro mundo; hoc uel solo plene dominus declaratur. denique sic designatus est a Iohanne: ecce agnus dei, ecce qui tollit peccata mundi. verum haec non duobus illis uiris, Iohannis discipulis, sed nobis respondentur omnibus, ut ita credamus in christum, si facta conueniunt...
Sed quid existis uidere? prophetam? vtique dico uobis et plus quam propheta hic est. quomodo igitur in deserto Iohannem uidere cupiebant, qui erat clausus in carcere? quem nobis dominus proponit imitandum, qui uiam domino non solum nascendi secundum carnem ordine fidei que nuntio sed etiam praecursu quodam gloriosae parauerit passionis. maior sane propheta, in quo finis est prophetarum. maior propheta, quia multi uidere cupierunt quem iste prophetauit, quem iste conspexit, quem iste baptizauit.
Cycle B: John 1:6-8,19-28
Ruperto of Deutz, Treatise on the works of the Holy Spirit, 3:3 (SC 165, 26-28)
Nam baptisma Iohannis baptisma servi, baptisma Christi baptismus Domini est. Baptisma Iohannis in aqua, baptisma Christi in aqua et Spiritu Sancto. Baptisma Iohannis in paenitentiam, baptisma Christi in remissionem peccatorum. Baptismate Iohannis Christus manifestatus, baptismate suo Christus, id est passione sua, est glorificatus. Nam de baptismate suo Iohannis loquitur: Et ego nesciebam eum; sed ut manifestetur in Israel, propterea veni ego in aqua baptizans. Christus autem Iohannis baptismate iam baptizatus, de suo baptismate loquitur: Ego baptismo habeo baptizari, et quomodo coacrtor usque dum perficiatur. Iohannis tandem baptismate populus parabatur baptismati Christi; Christi baptismate populus regno Dei fit idoneus.
Proculdubio qui baptismate Iohannis baptizati sunt, dicentis in eum qui post ipsum uenturus erat ut crederent, et ante passionem Christi ex hac vita migraverunt, baptizato Christo in passione sua a peccatis suis quamvis grandibus absoluti sunt et cum illo in paradisum introierunt, cum illo regnum Dei viderunt. Qui autem spreverunt consilium Dei in semitipsis, non baptizati baptismo Iohannis, et emigraverunt ab hac luce ante iam dictum baptisma passionis Christi, nequaquam illis profuit antiquum circumisionis remedium; nec enim profuit illis passio Christi, nec de inferno educti sunt, quia non erant de illis de quibus dicebat Christus: Et pro eis sanctifico meipsum.
Nihilominus et hoc sciendum quia qui baptizati baptismo Iohannis in hac luce permanserunt usque dum glorificato Iesu praedicaretur baptismatis eius evangelium, si non receperunt eum, si non baptismo eius baptizari necessarium duxerunt, nihil profuit illis quod Iohannis baptismate baptizati sunt. Quod sciens Apostolus Paulus, cum invenisset quosdam discipulos et interrogasset eos: Si Spiritum Sanctum accepistis credentes? Itemque: in quo ergo baptizati estis? —Subauditur: si neque si Spiritus Sanctus est audistis—, illis respondentibus: In Iohannis baptismate, dixit: Iohannes quidem baptizavit aqua populum, dicens in eum qui post ipsum venturus esset ut crederent, hoc est in Iesum. His auditis baptizati sunt in nomine Domini Iesu. Et cum imposuisset illis manus Paulus, venit super eos Spiritus Sanctus.
Quantum vel quam longe minus illud erat baptisma servi, in quo neque si Spiritus Sanctus est audiebatur, isto baptismate Domini quod non sine Spiritus Sancti aeque ut Patris et filii nomine datur, in quo Spiritus Sanctus in peccatorum remissionem datur! Igitur utriusque rei nomen quidem commune est, utrumque enim baptisma dicitur, sed secundum nomen ratio diversa est.
Cycle C: Luke 3:10-18
Origen, Homily 26 on Luke, 3-5 (SC 87, 341-343; PG 13, 1868-1869)
Baptismus quo baptizat Iesus, in Spiritu sancto est, et igni. Memini eorum, quae nuper locutus sum, nec praeterit explanatio superior; sed volo et novum aliquid inferre. Si sanctus fueris, Spiritus sancto baptizaberis: si peccator, in ignem mergeris; et unum atque idem baptisma indignis et peccatoribus in condemnationem ignemque vertetur: his vero qui sancti sunt, et tota fide ad Dominum convertuntur, Spiritus sancti gratia salusque tribuenda est.
Is ergo, qui Spiritu sancto et igne dicitur baptizare, habet ventilabrum in manu sua, et mundabit aream suam, et congregabit triticum suum in horreum, paleas autem comburet igni inextinguibili.
Volo invenire rationem, quare Dominus noster habeat ventilabrum, et quod blando vento leves paleae huc ullucque rapiantur, grave vero triticum in unum deferatur locum, neque enim absque vento possunt triticum et paleae separari.
Existimo tentationes pro vento intelligi, quae confuso credentium acervo, alios paleas, alios triticum esse demonstrant. Cum enim anima tua fuerit et aliqua tentatione superata, non tentatio te vertit in paleas; sed cum esses palea, levis videlicet et incredulus, ostendit te esse tentatio quod latebas. E contrario autem cum fortiter tentamenta toleras, non te facit fidelem tentatio, atque patientem, set virtutem, quae in te erat, patientiae et fortitudinis, et latebat, profert in medium. «Putas enim,» ait Dominus, «aliter me tibi locutum fuisse quam ut pareres iustus?» Et alibi: «Afflixi te, et affeci penuria, ut manifesta fierent, quae erant in corde tuo.»
In hunc modum et tempestas non facit super arenam aedificium consistere, sed super terram. Quae cum fuerit exorta, id quod super terram fundatum est, non evertet: quod vero super arenam fluctuat, probat illico non bene fuisse fundatum. Quapropter antequam oriatur tempestas, antequam ventorum flabra consurgant, priusquam intumescant flumina, dum adhuc silent universa, omne studium nostrum ad aedificiorum fundamenta vertamus, aedificemus domum nostram variis firmisque lapidibus praeceptorum Dei, ut cum persecutio saevierit adversus Christianos, durusque turbo surrexerit, ostendamus nos habere aedificium super petram Christum Iesum.
Si quis autem (quod procul absit a nobis) negaverit, iste sciat non se illo tempore quo negasse visus est, Christum negasse; sed semina et radices habuisse negandi iam veteres, tunc vero fuisse agnitum quod habebat, et in medium esse productum.
Oremus igitur Dominum, ut simus aedificium, quod tempestas nulla subvertat, fundatum supra petram, per Cominum nostrum Iesum Christum, cui est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.
ADVENT SUNDAY 4
Cycle A: Matthew 1:18-24
Bede the Venerable, Homily 5 for Christmas Eve (CCL 122, 32-36)
Natiuitatem domini et saluatoris nostri iesu christi qua aeternus ante saecula dei filius hominis ex tempore filius apparuit matheus euangelista breui quidem sermone sed plena ueritate describit qui cum patrum generationes ab abraham usque ad ioseph uirum mariae perduxisset omnes que communi humanae creationis ordine genitos simul et generantes ostendisset mox de ipsa locuturus quantum eius generatio a ceteris distaret aperuit quia uidelicet ceteri per coniunctionem maris et feminae solitam ipse autem per uirginem utpute dei filius nasceretur in mundum. Et quidem decebat omnimodis ut cum deus homo propter homines fieri uellet non ex alia quam de uirgine nasceretur cum uirginem generare contingeret non alium quam qui deus esset filium procrearet...
Ecce uirgo, inquit, in utero habebit et pariet filium, et uocabunt nomen eius emmanuhel, quod est interpretatum nobis cum deus. Nomen saluatoris quo nobis cum deus a propheta uocatur utramque naturam unius personae ipsius significat. Qui enim ante tempora natus ex patre deus est ipse in plenitudine temporum emmanuhel, id est nobis cum deus, in utero matris factus est quia nostrae fragilitatem naturae in unitatem suae personae suscipere dignatus est quando uerbum caro factum est et habitauit in nobis, mirum uidelicet in modum incipiens esse quod nos sumus non desinens esse quod erat sic adsumens naturam nostram ut quod erat ipse non perderet...
Peperit ergo maria filium suum primogenitum, id est suae substantiae filium; peperit eum qui et ante omnem creaturam deus de deo natus erat et in ea qua creatus est humanitate omnem merito creaturam praeibat. Et uocauit, inquit, nomen eius iesum...
Iesus ergo nomen est filii qui ex uirgine natus est angelo exponente significans quod ipse saluet populum suum a peccatis eorum. Qui autem saluat a peccatis idem utique a corruptionibus mentis et corporis quae ob peccata contigerunt saluabit.
Christus uero uocabulum est sacerdotalis uel regiae dignitatis. Nam et sacerdotes ac reges in lege a chrismate, id est unctione olei sancti, appellabantur christi significantes eum qui uerus rex et pontifex in mundo apparens unctus est oleo laetitiae prae participibus suis.
A qua unctione, id est chrismate, ipse christus, et eiusdem unctionis, id est gratiae spiritualis, participes sunt christiani uocati. Qui per id quod saluator est nos saluare a peccatis per id quod pontifex est nos reconciliare deo patri per id quod rex est regnum nobis patris sui dare dignetur aeternum iesus christus dominus noster qui cum patre et spiritu sancto uiuit et regnat deus in omnia saecula saeculorum. Amen.
Cycle B: Luke 1:26-38
Bede the Venerable, Advent homily 3 (CCL 122, 14-17)
Exordium nostrae redemptionis, fratres carissimi, hodierna nobis sancti euangelii lectio commendat quae angelum de caelis a deo missum narrat ad uirginem ut nouam in carne natiuitatem filii dei praedicaret per quem nos abiecta uetustate noxia renouari atque inter filios dei conputari possimus. Vt ergo ad promissae salutis mereamur dona pertingere primordium eius intenta curemus aure percipere.
Missus est, inquit, angelus gabrihel a deo in ciuitatem galilaeae cui nomen nazareth ad uirginem desponsatam uiro cui nomen erat ioseph... Quod dicitur de domo dauid non tantum ad ioseph sed etiam pertinet ad mariam. Legis namque erat praeceptum ut de sua quisque tribu ac familia duceret uxorem apostolo quoque adtestante qui ad timotheum scribens ait: memor esto igitur iesum christum resurrexisse a mortuis ex semine dauid secundum euangelium meum...
Ingressus autem angelus ad eam dixit... Ne timeas, inquit, maria, inuenisti enim gratiam apud deum. Ecce concipies in utero et paries filium et uocabis nomen eius iesum. Hic erit magnus et filius altissimi uocabitur... Et dabit illi dominus deus sedem dauid patris eius. Sedem dauid regnum dicit israheliticae plebis quod suo tempore dauid iubente pariter et iuuante domino fideli deuotione gubernauit.
Dedit ergo dominus redemptori nostro sedem dauid patris eius quando hunc de genere dauid incarnari disposuit ut populum quem dauid temporali imperio rexit ipse gratia spiritali ad aeternum proueheret regnum de quo apostolus ait: qui eruit nos de potestate tenebrarum et transtulit in regnum filii caritatis suae...
Et regnabit in domo iacob in aeternum. Domum namque iacob ecclesiam dicit uniuersam quae per fidem et confessionem christi ad patriarcharum pertinet sortem siue in his qui de patriarcharum stirpe carnis originem duxerunt seu in illis qui de aliis nationibus carnaliter editi spiritali lauacro sunt in christo renati. In qua uidelicet domo regnabit in aeternum et regni eius non erit finis. Regnat quippe in ea in praesenti uita cum electorum corda per fidem et dilectionem suam inhabitans regit atque ad percipienda supernae retributionis dona continua protectione gubernat; regnat in futura cum eosdem finito statu temporalis exilii ad habitationem patriae caelestis introducit in qua praesenti eius uisione semper admoniti nil aliud agere quam eius uacare laudibus gaudent.
Cycle C: Luke 1:39-45
Guerric of Igny, Advent Sermon 2, 1-4 (SC 166, 104-116)
Ecce uenit rex occurramus obuiam saluatori nostro. Pulchre salomon ait: aqua frigida animae sitienti nuntius bonus de terra longinqua. Bonus utique nuntius qui aduentum saluatoris nuntiat reconciliationem mundi bona superuenturi saeculi... Huiusmodi nuntii aqua refrigerii potus que sapientiae salutaris sunt animae deum sitienti cui nimirum qui annuntiat aduentum uel alia mysteria saluatoris haurit ei et propinat aquas in gaudio de fontibus saluatoris ut etiam nuntianti sibi siue isaiae siue cuilibet ex prophetis eadem anima respondere uideatur uerbis elisabeth quia eodem potata spiritu quo elisabeth: et unde hoc mihi ut ueniat dominus meus ad me. Ecce enim ut facta est uox annuntiationis tuae in auribus meis exultauit in gaudio spiritus meus in corde meo gestiens occurrere deo saluatori suo...
Exurgat igitur spiritus noster alacri gaudio currat que obuiam saluatori suo et iam a longe uenientem adoret et salutet acclamans ei et dicens:... Veni o domine saluum me fac et saluus ero ueni et ostende faciem tuam et salui erimus. Te enim expectauimus esto salus nostra in tempore tribulationis. Sic prophetae et iusti desiderio et affectu tanto ante christo uenturo occurrebant desiderantes si fieri posset oculis uidere quod spiritu praeuidebant...
Cum gaudio spiritali christi nascentis diem anniuersarium expectamus qui nobis in proximo uidendus domino annuente promittitur. Hoc sane gaudium nostrum tale uidetur exigere scriptura ut spiritus noster leuans se super se christo uenienti quodammodo occurrere gestiat desiderio se extendens in anteriora impatiens que morarum iam uidere contendat futura. Ego namque non solum ad secundum aduentum sed etiam ad primum arbitror pertinere quod tot locis scripturarum ei monemur occurrere. Quomodo inquis. Quia uidelicet sicut secundo aduentui occurremus motu et exultatione corporis sic et primo occurrendum est affectu et exultatione cordis...
Et quidem pro merito cuiusque uel studio creber est ad unumquemque iste domini aduentus hoc tempore medio inter aduentum primum et nouissimum conformans nos aduentui primo et praeparans nouissimo. Ad hoc nempe uenit modo in nos ne primo aduentu frustra uenerit ad nos uel ne in nouissimo ueniat iratus aduersus nos. Hoc siquidem aduentu satagit reformare sensum superbiae nostrae configuratum sensui humilitatis suae quam primo ueniens exhibuit ut perinde reformet corpus humilitatis nostrae configuratum corpori claritatis suae quam denuo rediens exhibebit...
Nos igitur fratres quos nondum consolatur tam sublimis experientia ut patientes simus usque ad aduentum domini consoletur interim certa fides et pura conscientia quae tam feliciter quam fideliter cum paulo dicat: scio cui credidi et certus sum quia potens est depositum meum seruare in illum diem in aduentum scilicet gloriae magni dei et saluatoris nostri iesu christi cui gloria in saecula saeculorum. Amen.
CHRISTMAS DAY: 25 DECEMBER
Matthew 1:1-25 (for the three Cycles)
Cycle A:
Theodotus of Ancira, Christmas sermon (PG 77, 1360-)
Ἔρχεται ὁ πάντων Κύριος ἐν δούλου μορφῇ, πτωχείαν περβαλλόμενος, ἵνα μὴ σοβήσῃ τὸ θήραμα· ἐν ἀδήλῳ τίκτεται χωρίῳ, ἀγρὸν ἀφανῆ πρὸς γέννησιν ἐκλεξάμενος· διὰ πτωχῆς τίκτεται παρθένου, καὶ πάντα πτωχὰ προσλαμβάνεται, ἵνα ἡσύχως πρὸς σωτηρίαν ἀγρεύσῃ τὸν ἄνθρωπον. Εἰ γὰρ ἐπιδόξως ἐτέχθη, καὶ πλοῦτον πολὺν περβαλλόμενος παρεγένετο, εἶπον ὰν οἱ ἄπιστοι, ὅτι ἡ τοῦ πλούτου δαπάνη τὴν μεταβολὴν τῆς οἰκουμένης εἰργάσατο. Εἰ τὴν μεγάλην Ῥώμην εἵλετο, πάλιν τῇ δυναστείᾳ τῶν πολιτῶν τῆς οἰκουμένης τὴν μεταβολὴν ἐλογίζοντο.
Εἰ υἱὸς ἐγένετο βασιλέως, τῇ δυναστείᾳ τὴν ὠφέλειαν ἐπέγραφον. Εἰ νομοθέτου ἐγεγόνει υἱὸς, αὐτοῦ τοῖς προστάγμασι τὴν ὠφέλειαν ἐπέγραφον. Ἀλλὰ τί ποιεῖ; Πάντα τὰ ἔργα πτωχὰ καὶ εὐτελῆ, πάντα μέτρια καὶ τοῖς πλείοσιν ἀφανῆ, ἵνα θεότης μόνη γνωρισθῇ τὴν οἰκουμένην μετακοσμήσασα. Διὰ τοῦτο πτωχὴν αἱρεῖται μητέρα, πτωχοτέραν πατρίδα, ἐνδεὴς τοῖς χρήμασι γίνεται.
Καὶ τὴν ἔνδειαν ἑρμηνευέτω σοι ἡ φάτνη. Οὐχ ὑπαρχούσης γὰρ κλίνης, ἐφ᾽ ἧς κατακλιθῇ ὁ Κύριος, ἐν φάτνῃ τίθεται, καὶ γίνεται τῆς χρείας τὸ ἄπορον, προφητείας κάλλιστον μήνυμα. Ἐν φάτνῃ γὰρ κατετέθη, μηνύων, ὅτι καὶ ἀλόγων ἔσται τροφή. Ὁ γὰρ τοῦ Θεοῦ Λόγος πρὸς ἑαυτὸν ἀφείλκετο καὶ πλουσίους καὶ πένητας, καὶ ἐλλογίμους καὶ τῷ λόγῳ βραδεῖς, πενίᾳ τε συζῶν, καὶ ἐν φάτνῃ τεθείς.
Ὁρᾷς πῶς τῆς χρείας ἡ ἔνδεια προφητείαν ἐργάσατο, καὶ ἡ πτωχεία τὸν δι᾽ ἡμᾶς πτωχεύσαντα εὐπρόσιτον πᾶσιν ἀπέδειξεν; Οὐδεῖς γὰρ δεδοικὼς τοῦ Χριστοῦ πλοῦτον ὑπέρογκον ἄτολμος ἦν· οὐδένα προσελθεῖν αὐτῷ βασιλείας ὕψος ἐκώλυσεν· ἀλλὰ κοινὸς ὤφθη, καὶ πένης, ὁ πᾶσιν ἑαυτὸν εἰς σωτηρίαν προθείς.
Ἐν φάτνῃ γὰρ ὁ τοῦ Θεοῦ κατατίθεται Λόγος, καὶ διὰ μέσου τοῦ σώματος, ἵνα ἄδειαν ἔχῃ ὁ λογικός τε καὶ ἄλογος μεταλαβεῖν τῆς σωτηριώδους τροφῆς. Καὶ τοῦτο τάχα καὶ ὁ προφήτης πρότερον ἐβόα, τῆς φάτνης ταύτης διηγούμενος τὸ μυστήριον, λέγων· «Ἐγνω βοῦς τὸν κτησάμενον, καὶ ὄνος τὴν φάτνην τοῦ κυρίου αὐτοῦ· Ἰσραὴλ δέ με οὐκ ἔγνω, καὶ ὁ λαός με οὐ συνῆκεν»... Ἐπτώχευσε δι᾽ ἡμᾶς, ὁ πλούσιος τῷ τῆς θεότητος λόγῳ, εὔληπτον πᾶσι τὴν σωτηρίαν ποιῶν. Ὃ δὴ καὶ σημαίνων ὁ μέγας Παῦλος ἔλεγε· «Δι᾽ ἡμᾶς ἐπτώχευσε πλούσιος ὢν, ἵνα ἡμεῖς τῇ ἐκείνου πτωχείᾳ πλουτήσωμεν.»
Καὶ τίς ἦν ὁ πλουτῶν; τί δὲ ἐπλούτει· καὶ πῶς οὗτος ἐπτώκευσε δι᾽ ἡμᾶς;... Τίς ὢν πλόυσιος, εἰπέ μοι, τὴν ἐμὴν πτωχείαν ἐπτώχευσεν; Ἆρα ὁ φαινόμενος ἄνθρωπος, ὃν σὺ διϊστᾷς τῆς θεότητος; Ἀλλ᾽ οὐδέποτε οὗτος ἐγένετο πλούσιος· ἦν πτωχὸς, ἐκ πτωχῶν προγόνων τεχθείς. Τίς οὖν ὁ πλούσιος, καὶ τί πλουτῶν ἦν, ὃς δι᾽ ἡμᾶς ἐγένετο πένης· Θεὸς, φησὶν, ἐπλούτει τὴν κτίσιν. Οὐκοῦν Θεὸς καὶ πένης ἐγένετο... καὶ δι᾽ ἡμᾶς πένης ἐγένετο.
Cycle B:
Peter Chrysologus, Sermon 145 (PL 52, 588)
Audituri estis hodie, fratres, quemadmodum nobis beatus euangelista generationis christi retulit sacramentum. Christi, inquit, generatio sic erat. Cum esset desponsata mater eius maria ioseph, ante quam conuenirent, inuenta est in utero habens de spiritu sancto. Ioseph autem uir eius, cum esset iustus, et nolet eam traducere, uoluit occulte dimittere eam. Et quomodo iustus, qui conceptum sponsae duxit non discutere, suspecti non exquirit causam pudoris, coniugii famam non uindicat, sed relinquit? uoluit occulte dimittere eam. Hoc pio magis uidetur conuenire quam iusto, sed humano iudicio, non diuino. Penes deum neque pietas sine iustitia est, neque sine pietate iustitia. Caelesti sensu sine bonitate aequitas, sine aequitate bonitas non habetur. Virtutes semper conexae sunt sibi. Virtutes, si separatae fuerint, dilabuntur. Aequitas sine bonitate saeuitia est, et iustitia sine pietate crudelitas. Ioseph ergo merito iustus quia pius, pius quia iustus. Denique dum pietatem cogitat, crudelitate caruit; dum causam temperat, iudicium custodiuit; dum uindictam differt, crimen euasit; dum refugit accusare, fugit ipse sententiam. Aestuabat animus sanctus negotii nouitate perculsus: stabat sponsa praegnans, sed uirgo; stabat plena pignore, sed uacua non pudore; stabat de conceptu sollicita, sed de integritate secura; stabat uestita materno munere, sed non honore uirginitatis exuta.
Sponsus quid faceret ad ista? accusaret crimen? sed erat ipse innocentiae testis. Culpam diceret? sed ipse erat custus pudoris. Vrgueret adulterium? sed erat ipse uirginitatis adsertor. Quid faceret ad ista? cogitat dimittere, quia non poterat uel foris prodere, uel intus quod euenerat continere. Cogitat dimittere, et dicit deo totum, quia quod homini diceret non habebat...
Ioseph, fili dauid, noli timere accipere mariam coniugem tuam; quod in ea natum est, de spiritu sancto est. Pariet autem filium, et uocabis nomen eius iesum, ipse enim saluum faciet populum suum a peccatis eorum. Ioseph, fili dauid. Videtis, fratres, in persona genus uocari; uidetis in uno totam prosapiam nuncupari; uidetis in ioseph seriem dauitici stemmatis iam citari. Ioseph, fili dauid...
Ioseph, fili dauid. Tali uoce ad dauid prolata fuerat promissio dei patris: iurauit dominus dauid ueritatem, et non frustrabitur eum: de fructu uentris tui ponam super sedem meam. Quod factum quidem tale tali gloriatur in cantico: dixit dominus domino meo: sede a dextris meis. De fructu uentris tui. Bene de fructu uentris tui, bene de utero, quia caelestis hospes, supernus habitator, sic in uteri descendit hospitium, ut corporis claustra nesciret; sic de habitaculo uentris exiit, ut uirginalis ianua non pateret, et impleretur illud, quod cantatur in cantico canticorum: sponsa mea hortus clausus, fons signatus...
Quod in ea natum est, de spiritu sancto est. Virgo concipit, sed de spiritu. Virgo parturit, sed eum, quem praedixit esaias: uirgo in utero accipiet, et pariet filium, et uocabunt nomen eius emmanuhel, quod interpretatur nobiscumdeus.
Cycle C:
Aelred of Rievaulx, Christmas sermón 1 (PL 195, 226-227)
Natus est nobis hodie Salvator mundi, qui est Christus Dominus. Et bene additur, Dominus. Si quis propter fetorem vitiorum carnalium non potest sentire odorem istum, nec ideo potest amare unctum, id est Christum; timeat saltem Dominum; quia natus est nobis hodie Salvator mundi, qui est Christus Dominus in civitate David. Ipsa est Bethlehem, ad quam debemus currere, sicut fecerunt pastores, audito rumore isto. Sicut enim cantare soletis: Gloriam Deo cantaverunt, cucurrerunt in Bethlehem. Et hoc, ait, vobis signum. Invenietis infantem pannis involutum et positum in praesepio.
Ecce quod dixi, quia amare debetis. Timetis Dominum angelorum, sed amate infantem parvulum; timetis Dominum majestatis, sed amate involutum pannis; timetis regnantem in coelo, sed amate jacentem in praesepio. Sed quale signum acceperunt pastores? Invenietis infantem pannis involutum, et jacentem in in praesepio. Quod ipse est Salvator, quod ipse est Christus, quod ipse est Dominus. Sed quid magnum est involvi pannis, jacere in stabulo? Nonne et alii infantes involvuntur pannis? Quale ergo hoc signum est? Magnum certe, si tamen intelligimus. Intelligimus, si non solum istum amorem audimus, sed etiam lucem, quae cum angelis apparuit, in corde habemus. Ideo cum luce apparuit, quando istum rumorem primo nuntiavit, ut sciamus quia illi soli vere audiunt, qui lucem spiritualem in mente habent.
Multa dici possunt de hoc signo; sed quia hora praeteriit, parum quid inde dicam, et breviter. Bethlehem domus panis sancta Ecclesia est, in qua ministratur corpus Christi, verus scilicet panis. Praesepium in Bethlehem, altare in ecclesia. Ibi pascuntur animalia Christi, de quibus dictum est: Animalia tua habitabunt in ea. De hac mensa scriptum est: Parasti in conspectu meo mensam. In hoc praesepio est Jesus pannis involutus. Involutio pannorum est tegumentum sacramentorum. In hoc praesepio in specie panis et vini est verum corpus et sanguis Christi. Ibi ipse Christus esse creditur; sed involutus pannis, hoc est invisibiliter in ipsis sacramentis. Nullum tam magnum et evidens signum habemus nativitatis Christi, quam quod in sancto altari sumimus quotidie corpus et sanguinem ejus; et quod illum, qui semel pro nobis natus est de virgine, quotidie cernimus pro nobis immolari.
Ergo, fratres, ad praesepium Domini festinemus; sed quantum possumus, prius ad accessum hunc nos per gratiam ejus praeparemus, quatenus sociati angelis, et corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta, cantemus Domino in omni vita et conversatione nostra: Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Per eumdem Dominum nostrum Jesum Christum, cui honor et gloria in saecula saeculorum. Amen.
CHRISTMAS: HOLY FAMILY
Cycle A: Matthew 2:13-15,19-23
John Chrysostom, Homily for Christmas day (PG 56, 392)
Εἰσῆλθεν οὖν εἰς τὴν Αἴγυπτον, ἵνα τῆς παλαιᾶς στυγνότητος διαλύσῃ τὸ πένθος, ἀντὶ μαστίγων χαρὰν ἐπιβαλὼν, ἀντὶ νυκτὸς καὶ σκότους σωτηρίας φέγγος χαρισάμενος.
Βέβηλον ἦν τότε τοῦ ποταμοῦ τὸ ὕδωρ τῇ τῶν ἀώρων νηπίων σφαγῇ. Εἰσῆλθεν οὖν εἰς τὴν Αἴγυπτον ὁ πάλαι τὸ ὕδωρ φοινίξας, καὶ ἐποίησε τὰ ῥεῖθρα τοῦ ποταμοῦ σωτηρίας γεννητικὰ, τὸ ἐναγὲς αὐτῶν καὶ βέβηλον δυνάμει καθαρίσας τοῦ Πνεύματος. Ἐκακώθησαν οἱ Αἰγύπτιοι, καὶ μανέντες ἠρνοῦντο τὸν Θεόν. Εἰσῆλθεν οὖν εἰς τὴν Αἴγυπτον, καὶ γνώσεως Θεοῦ ψυχὰς θεοφιλεῖς ἐπλήρωσε· τῷ ποταμῷ δὲ παρέσχε μάρτυρας τρέφειν σταχύων εὐφορωτέρους.
Ἀλλὰ διὰ τὸ στενὸν τοῦ καιροῦ ἐνταῦθα βούλομαι καταπαῦσαι τὸν λόγον· ὧδε δὲ καταπαύσω, τὸν λόγον πληρώσας, ὅτι πῶς Λόγος ὢν ἀπαθὴς, σὰρξ ἐγένετο, ἀμεταβλήτου μενούσης τῆς φύσεως. Τί δὲ εἴπω, ἢ τί λαλήσω; Τέκτονα καὶ φάτνην ὁρῶ, καὶ βρέφος, καὶ σπάργανα, λοχὸν παρθένου τῶν χρειῶν ἔρημον, ὅλα πτωχείας ἐχόμενα, ὅλα πενίας γέμοντα. Εἶδες πλοῦτον ἐν πενίᾳ πολλῇ; πῶς πλούσιος ὢν δι' ἡμᾶς ἐπτώχευσε; πῶς οὔτε κλίνην, οὔτε στρωμνὴν εἶχεν, ἀλλ' ἐπὶ ξηρᾶς ἔῤῥιπτο φάτνης; Ὦ πενία πλούτου πηγή! ὦ πλοῦτε ἄμετρε, πενίας πρόσχημα φέρων! Ἐν φάτνῃ κεῖται, καὶ τὴν οἰκουμένην σαλεύει· ἐν σπαργάνοις ἐμπλέκεται, καὶ τὰ τῆς ἁμαρτίας διαῤῥήσσει δεσμά· οὔπω ἔναρθρον ἔῤῥηξε φωνὴν, καὶ τοὺς μάγους ἐδίδαξε, καὶ ἐκίνησε πρὸς ἐπιστροφήν.
Τί εἴπω, ἢ τί λαλήσω; Ἰδοὺ βρέφος σπαργάνοις ἐμπλέκεται, καὶ ἐν φάτνῃ κεῖται· πάρεστι δὲ καὶ Μαρία παρθένος οὖσα καὶ μήτηρ· παρῆν δὲ καὶ Ἰωσὴφ ὀνομαζόμενος πατήρ.
Οὗτος ἀνὴρ λέγεται, ἐκείνη γυνὴ προσαγορεύεται· ὀνόματα ἔννομα συζυγίας ἔρημα. Μέχρι ῥημάτων νόησαί μοι, ἀλλ' οὐ μέχρι πραγμάτων. Μόνον οὗτος ἐμνηστεύσατο, καὶ Πνεῦμα ἅγιον αὐτῇ ἐπεσκίασεν. Ὅθεν ἀπορῶν ὁ Ἰωσὴφ οὐκ ᾔδει τί καλέσει τὸ βρέφος. Ἐκ μοιχείας αὐτὸς εἰπεῖν οὐκ ἐτόλμα, κατὰ τῆς παρθένου βλάσφημον καταχέειν λόγον οὐκ ἠδύνατο, τέκνον αὐτὸ εἰπεῖν ἴδιον οὐκ ἠνείχετο· ᾔδει γὰρ καλῶς, ὅτι οὐκ ἔγνω πῶς ἢ πόθεν ἐτέχθη τὸ βρέφος· ὅθεν ἀποροῦντι αὐτῷ πρὸς τὸ πρᾶγμα χρησμὸς οὐρανόθεν διὰ τῆς τοῦ ἀγγέλου φωνῆς ἐπεφέρετο, ὅτι «Μὴ φοβοῦ, Ἰωσήφ· τὸ γὰρ γεννώμενον ἐξ αὐτῆς ἐκ Πνεύματός ἐστιν ἁγίου.» Πνεῦμα γὰρ ἅγιον ἐπεσκίασεν τῇ παρθένῳ. Διὰ τί δὲ ἐκ παρθένου τίκτεται, καὶ τὴν παρθενίαν ἀζήμιον τηρεῖ; Ὅτι πάλαι παρθένον οὖσαν τὴν Εὔαν ἠπάτησεν ὁ διάβολος, διὰ τοῦτο παρθένον οὖσαν τὴν Μαριὰμ ὁ Γαβριὴλ εὐηγγελίσατο. Ἀλλ' ἀπατηθεῖσα μὲν ἡ Εὔα ῥῆμα ἔτεκε θανάτου αἴτιον· εὐαγγελισθεῖσα δὲ ἡ Μαρία Λόγον ἐν σαρκὶ ἐγέννησε, ζωῆς αἰωνίου ἡμῖν πρόξενον.
Cycle B: Luke 2:22-40
Cyril of Alexandria, Miscellaneous Homily 12, (PG 77, 1041,1048,1049)
Ἴδομεν προβραχέως βρέφος ἐν φάτνῃ κείμενον τὸν Ἐμμανουὴλ, καὶ ἀνθρωπίνως μὲν ἐσπαργανωμένον, ὑμνούμενον δὲ θεϊκῶς παρὰ τῆς τῶν ἁγίων ἀγγέλων στρατειᾶς· οἱ δὲ τὸν τόκον αὐτοῦ τοῖς ποιμέσιν εὐηγγελίζοντο. Ἐκνενέμηκε γὰρ ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ, ὡς γέρας ἐξαίρετον, τῶν περὶ αὐτοῦ κηρυγμάτων τὰς ἀπαρχὰς τοῖς ἐν οὐρανῷ. Ἴδομεν δὲ αὐτὸν καὶ τήμερον τοῖς διὰ Μωσέως εἴκοντα νόμοις, μᾶλλον δὲ τὸν νομοθέτην Θεὸν, ὡς ἄνθρωπον, τοῖς ἑαυτοῦ θεσπίσμασιν ὑποκείμενον. Καὶ διὰ ποίαν αἰτίαν, διδάσκει λέγων ὁ σοφώτατος Παῦλος· «Ὅτε ἦνεν νήπιοι, ὑπὸ τὰ στοιχεῖα τοῦ κόσμου ἦμεν δεδουλωμένοι. Ὅτε δὲ ἦλθεν τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου, ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸν Υἱὸν αῦτοῦ γεννώμενον ἐκ γυναικὸς, γεννώμενον ὑπὸ Νόμον ἵνα τοὺς ὑπὸ νόμον ἐξαγοράσῃ.»
Οὐκοῦν τῆς τοῦ νόμου κατάρας ἐξεπρίατο Χριστὸς τοῦς ὄντας μὲν ὑπὸ νόμον, οὐ μὴν ἔτι καὶ τετηρηκότας αὐτόν. Ἐξεπρίατο δὲ, πῶς; Πληρώσας αὐτόν· καὶ καθ᾽ ἕτερον δὲ τρόπον, ἵνα λύσῃ τῆς ἐν Ἀδὰμ παραβάσεως τὰ ἐγκλήματα, εὐπειθῇ καὶ εὐήνιον πρὸς πᾶν ὁτιοῦν αὑτὸν παραστήσας ὑπὲρ ἡμῶν τῷ Θεῷ καὶ Πατρί. Γέγραπται γὰρ ὅτι, «ὥσπερ διὰ τῆς παρακοῆς τοῦ ἑνὸς ἀνθρώπου ἁμαρτωλοὶ κατεστάθησαν οἱ πολλοὶ, οὕτω καὶ διὰ τῆς ὑπακοῆς τοῦ ἑνὸς δίκαιοι κατασταθήσονται οἱ πολλοί.» Ὑφῆκε τοίνυν τῷ νόμῳ μεθ᾽ ἡμῶν τὸν αὐχένα, καὶ τοῦτο πράττων οἰκονομικῶς· ἔπρεπε γὰρ αὐτῷ πληρῶσαι πᾶσαν δικαιοσύνην.
Ἐπειδὴ γὰρ ὅλως ἔλαβε δούλου μορφὴν, ταύτης ἕνεκα τῆς αἰτίας, ὡς ἐν τοῖς ὑπὸ ζυγὰ τελέσας διὰ τὸ ἀνθρώπινον, συντετέλεκέ ποτε καὶ τοῖς δασμολογοῦσι τὰ δίδραχμα, καίτοι κατὰ φύσιν ἐλεύθερος ὢν καὶ συντελὴς, ὡς Ὑἱός.
Ὅταν οὖν ἴδῃς τηροῦντα τὸν νόμον, μὴ σκανδαλισθῇς, μήτε μὴν ἐν οἰκέταις καταγάγῃς τὸν ἐλεύθερον· ἐννόει δὲ μᾶλλον τῆς οἰκονομίας τὸ βάθος. Ἐνστάσης δὴ οὖν τῆς ὀγδόης, ἐν ᾗ σύνηθες τὴν ἐν σαρκὶ τελεῖσθαι περιτομὴν κατά γε τὸ δοκοῦν τῷ νόμῳ, δέχεται τὸ ὄνομα, τοῦτ᾽ ἔστιν τὸ, Ἰησούς. Ἑρμηνεύεται δὲ τοῦτο Σωτηρία λαοῦ.
Οὕτω τὰρ ἠθέλησεν ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ ὀνομάζεσθαι τὸν ἴδιον Υἱὸν, γεννηθέντα κατὰ σάρκα ἐκ γυναικός· γέγονε τότε δὴ μάλιστα σωτηρία λαοῦ, καὶ οὐχ ἑνὸς μόνου, ἀλλὰ καὶ πολλῶν, μᾶλλον δὲ παντὸς ἔθνους καὶ ἁπάσης τῆς ὑπ᾽ οὐρανόν. Ἐν ταυτῷ τοιγαροῦν τὸ τῆς περιτομῆς ἐτελεῖτο χρῆμα, καὶ τὴν κλῆσιν ἐδέχετο... Γέγονε τοίνυν φῶς εἰς ἀποκάλυψιν ἐθνῶν ὁ Χριστὸς, ἀλλὰ καὶ εἰς δόξαν τοῦ Ἰσραήλ. Εἰ γὰρ καὶ γεγόνασί τινες ἐξ αὐτῶν ὑβρισταὶ καὶ ἀπειθεῖς, καὶ ἀσυνεσίας ἔμπλεω τὴν διάνοιαν ἔχοντες, ἀλλ᾽ οὖν σέσωσται τὸ κατάλειμμα, καὶ δεδόξασται διὰ Χριστοῦ. Ἀπαρχὴ δὲ τούτων οἱ θεσπέσιοι γεγόνασι μαθηταὶ, ὧν ἡ τῆς εὐκλείας φαιδρότης ὅλην περιαστράπτει τὴν ὑπ᾽ οὐρανόν· δόξα δὲ καὶ ἑτέρως τοῦ Ἰσραὴλ, ὅτι προῆλθεν ἐξ αὐτῶν κατὰ σάρκα, καίτοι Θεὸς ἐπὶ πάντας, καὶ εὐλογητὸς εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν...
Ὠφελεῖ τοιγαροῦν ἡμᾶς ὁ σοφώτατος ἐυαγγελιστὴς πάντα διδάσκων, ὅσα δι᾽ ἡμᾶς καὶ ὑπὲρ ἡμῶν ὑπέμεινεν ὁ Υἱὸς γενόμενος σὰρξ, καὶ τὴν καθ᾽ ἡμᾶς πτωχείαν οὐκ ἀπαξιώσας λαβεῖν, ἵνα δοξολογήσωμεν αὐτὸν ὡς λύτρωτὴν, ὡς κύριον, ὡς Σωτῆρα καὶ Θεὸν, ὅτι αὐτῷ τε καὶ σὺν αὐτῷ τῷ Θεῷ καὶ Πατρὶ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος, σὺν ἁγίῳ Πνεύματι εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Cycle C: Luke 241-52
Origen, Homily 18 on Luke, 2-5 (GCS 9, 112-113; PG 13, 1847-1850)
Cum autem duodecim esset annorum remanet [Iesus] in Ierusalem. Parentes eius ignorantes, quaerunt eum sollicite, et non inveniunt. Quaerunt inter affines, quaerunt in comitatu, quaerunt internotos, et in his omnibus non reperiunt. Quaeritur ergo Iesus a parentibus suis cum patre, qui nutritius et comes fuerat Aegyptum descendentis: et tamen non statim ut quaeritur, invenitur. Non enim inter cognatos et carnis propinquos invenitur Iesus, non in his qui corporaliter ei iuncti sunt. In multorum comitatu Iesus meus non potest inveniri Disce ubi eum quaerentes reperiant, ut et tu quaerens cum Ioseph Mariaque reperias. «Et quaerentes,» inquit, «invenerunt illum in templo.» Non ubicunque in alio loco, sed intemplo. Neque in templo simpliciter, sed in medio doctorum, audientem et interrogantem eos. Et tu ergo quaere Iesum in templo Dei, quaere in Ecclesia: quaere eum apud magistros, qi in templo sunt, et non egrediuntur ex eo. Si enim ita quaesieris, invenies eum.
Porro si quispiam dicit se magistrum esse, et Iesum non habet, iste nomine tantum magister est, et ideo apud eum non potest inveniri Iesus Verbum Dei et sapientia... In medio doctorum sedentem inveniunt eum: et non solum sedentem, sed et sciscitantem et audientem eos.
Et nunc praesens et iesus, interrogat nos, et audit loquentes. «Et mirabantur,» inquit, «omnes.» Super quo mirabantur? Non super interrogationibus eius, licet et ipsae mirabiles erant, sed super responsionibus eius. Aliud est enim interrogare, aliud respondere. Interrogabat magistros, et quia respondere non poterant, ipse his, de quibus interrogaverat, respondebat. Quod autem responsio non vicissitudinem sermocinandi, sed doctrinam in Scripturis sanctis sonet, lex divina te doceat. Moyses loquebatur, Deus autem respondebat ei voce. Responsio illa eorum erat, super quibus ignorantem Moysen Dominus instruebat. Interdum interrogat Iesus, interdum respondet, sicut supra diximus. Quanquam mirabilis eius interrogatio sit, tamen multo mirabilior est responsio.
Ut igitur et nos audiamus eum, et proponat nobis quaestiones, quas ipse dissolvat, obsecremus illum, et cum labore nimio et dolore quaeramus, et tunc poterimus invenire quem quaerimus. Non enim frustra scriptum est: «Ego et pater tuus dolentes quaerebamus te:» oportet enim qui quaerit Iesum, non negligenter, non dissolute, non transitorie quaerere, sicut quaerunt nonnulli, et ideo invenire non possunt. Nos autem dicamus: «Dolentes quaerimus te.» Et cum hoc dixerimus, ad laborantem animam nostram et cum dolore quaerentem, respondebit et dicet: «Neswcitis quia in his quae sunt Patris mei me oportet esse?»
CHRISTMAS: 1 JANUARY: MARY MOTHER OF GOD
LUKE 2:16-21
Cyril of Alexandria, Homily 15 on the Incarnation of the Word, 1-3 (PG 77,1089-1092)
Βαθὺ μὲν καὶ μέγα καὶ ἀξιοθαύμαστον ἀληθῶς τὸ τῆς εὐσεβείας μυστήριον, τριπόθητον δὲ καὶ αὐτοῖς τοῖς ἁγίοις ἀγγέλοις· ἔφη γάρ που τοῦ Σωτῆρος ὁ μαθητὴς περὶ τῶν εἰρημένων ὑπὸ τῶν ἁγίων προφητῶν περὶ τοῦ πάντων ἡμῶν Σωτῆρος Χριστοῦ· «Ἃ νῦν ἀπεκαλύφθη ὑμῖν διὰ τῶν εὐαγγλισαμένων ὑμᾶς ἐν Πνεύματι ἁγίῳ ἀποσταλέντι ἀπ᾽ οὐρανοῦ εἰς ἃ ἐπιθυμοῦσιν ἄγγελοι παρακύψαι.» Καὶ γοῦν ὅσοι παρέκυψαν τὸ μέγα τῆς εὐσεβείας μυστήριον συνέντες, ὅτε γεγένηται κατὰ σάρκα Χριστὸς, τὰς ὑπὲρ ἡμῶν εὐχαριστίας προσφέροντες ἔλεγον· «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ, καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία»...
Θεὸς γὰρ ὢν φύσει καὶ ἀληθινὸς ὁ ἐκ τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς Λόγος, ὁμοούσιος καὶ συναϊδιος τῷ Πατρὶ, καὶ τοῖς τῆς ἰδίας ὑπεροχῆς διαπρέπων ὑψώμασι, «καὶ ἐν μορφῇ, καὶ ἰσότητι τοῦ γεννήσαντος, οὐχ ἁρπαγμὸν ἡγήσατο τὸ εἶναι ἴσα Θεῷ, ἀλλ᾽ ἑαυτὸν ἐκένωσεν μορφὴν δούλου λαβὼν ἐκ τῆς ἁγίας Μαρίας ἐν ὁμοιώματι ἀνθρώπων γενόμενος, καὶ σχήματι εὑρεθεὶς ὡς ἄνθρωπος, ἐταπείνωσεν ἑαυτὸν μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ σταυροῦ·» οὐκοῦν ἁυτὸν καθῆκεν ἑκουσίως εἰς ταπείνωσιν, ὁ ἐξ ἰδίου πληρώματος τοῖς ἅπασι διδούς· καθῆκεν δὲ ἑαυτὸν δι᾽ ἡμᾶς, οὐ βεβαιασμένος παρά τινος, ἀλλ᾽ ἐθελοντὶ ὑμὲρ ἡμῶν μορφὴν δούλου λαβὼν, ὁ κατὰ φύσιν ἰδίαν ἐλεύθερος, ἐν τοῖς καθ᾽ ἡμᾶς ὁ ὑπὲρ πᾶσαν τὴν κτίσιν, ἐν τοῖς ὑπὸ θάνατον ὁ πάντα ζωογονῶν· «Αυτὸς γάρ ἐστιν ὁ ἄρτος ὁ ζῶν, καὶ ζωὴν διδοὺς τῷ κόσμῳ.»
Γέγονεν μεθ᾽ ἡμῶν ὑπὸ νόμον, ὁ ὑπὲρ νόμον καὶ νομοθέτης, ὡς Θεός· ἐν τοῖς ὑπὸ γένεσιν καὶ ἀρχὴν τοῦ εἶναι λαχοῦσιν, ὁ πρὸ παντὸς αἰῶνος καὶ χρόνου, μᾶλλον δὲ τῶν αἰώνων κτίστης καὶ ποιητής.
Πῶς οὖν γέγονεν καθ᾽ ἡμᾶς; Σῶμα λαβὼν ἐκ τῆς ἁγίας Παρθένου· σῶμα δὲ οὐκ ἄψυχον, καθάπερ ἔδοξέ τισιν τῶν αἱρετικῶν, ἐψυχωμένον δὲ μᾶλλον ψυχῇ λογικῇ. Οὕτω προῆλθεν τέλειος ἄνθρωπος ἐκ γυναικὸς, χωρὶς ἁμαρτίας· ἀληθινῶς, καὶ οὐ δοκήσει καὶ φαντασίᾳ· οὐκ ὀλιγωρήσας τοῦ εἶναι Θεὸς, οὔτε μὴν ἀποβεβληκὼς ὅπερ ἦν ἀεὶ, καὶ ἔστι, καὶ ἔσται, Θεός· οὕτω Θεοτόκον φαμὲν τὴν ἁγίαν Παρθένον· ὡς γὰρ ὁ μακάριος Παῦλός φησιν· «Εἷς Θεὸς καὶ Πατὴρ, ἐξ οὗ τὰ πάντα, καὶ εἷς Ἰησοῦς Χριστὸς, δι᾽ οὗ τὰ πάντα·» οὐ γὰρ διαιροῦμεν τὸν ἕνα καὶ Θεὸν καὶ Σωτῆρα ἡμῶν εἰς δύο υἱοὺς, τὸν ἐνανθρωπήσαντα καὶ σεσαρκωμένον τοῦ Θεοῦ Λόγον·
EPIPHANY
Matthew 2:1-12
Thomas Aquinas, Super Matthaeum, c. 1, lectio 1-2
Consequenter ponitur pium propositum et venimus adorare. Hic est duplex quaestio. Dicit enim Augustinus: numquid isti erant curiosi, quod quandocumque fieret aliquod indicium per aliquam stellam quaererent regem natum? Hoc enim stultum fuisset. Sed dicendum quod non praestaverunt obsequium regi terreno, sed caelesti: in quo virtus divina ostenditur affuisse; quia aliter si terrenum regem quaesissent, totam devotionem amisissent, quando vilibus pannis invenerunt involutum. Sed quaerit iterum Augustinus: quomodo ex stella potuerunt scire, quod homo Deus natus esset? Et respondet quod hoc fuit Angelo revelante; qui enim ostendit eis stellam, misit Angelum qui hoc revelaret. Leo Papa dicit, quod sicut exterius oculi replebantur lumine istius stellae: ita interius radius divinus revelabat. Tertia ratio: quia isti erant de stirpe Balaam, qui dixit: orietur stella ex Iacob. Unde habuerunt a prophetia eius. Et ideo videndo tantam claritatem stellae, suspicati sunt, quod rex caelestis natus esset, et ideo quaerebant. Et hoc est et venimus adorare. In hoc impletum est illud Ps. LXXI, 11: et adorabunt eum omnes reges, omnes gentes servient ei.
Unde videntes autem stellam gavisi sunt et cetera. Gavisi sunt propter spem, quam recuperaverunt. Timebant enim, quia de longinquis partibus venerunt, amittere quod sperabant; Rom. XII, v. 12: spe gaudentes.
Item addit gaudio; aliqui enim gaudent, et non gaudent, quia laetitia humana non est perfectum gaudium; Prov. XIV, 13: extrema gaudii luctus occupat. Verum autem et perfectum gaudium de Deo est; Is. LXI, 10: gaudens gaudebo in domino, et exultabit anima mea in Deo meo.
Tertio addit magno, quia isti magna iam cognoscebant de Deo, quia Deum incarnatum, et multum misericordem; Is. XII, 6: exulta et lauda, habitatio Sion, quia magnus in medio tui sanctus Israel.
Quarto addit valde, quia intense gaudebant; recuperaverant enim quod amiserant; Luc. XV, 10: gaudium erit Angelis Dei et cetera.
Consequenter agitur de inventione pueri... Dicit ergo et procidentes adoraverunt eum, tamquam Deum in homine latentem; Ps. LXXI, 9: coram illo procident Aethiopes. Item offerendo, reverentiam exhibuerunt; unde et apertis thesauris suis. Consuetudo enim erat apud Persas, quod semper cum munere adorabant; et hoc est et apertis thesauris suis, obtulerunt ei munera, aurum, thus et myrrham. Ps. LXXI, 10: reges Tharsis et insulae munera offerent, reges Arabum et Saba dona adducent. Is. LX, 6: omnes de Saba venient, aurum et thus deferentes, et laudem domino annuntiantes. Mystice considerandum est quod isti non in via, sed tunc primo aperuerunt thesaurum, quando venerunt ad Christum: similiter nos bona nostra in via non debemus manifestare. Unde reprehenditur hoc inf. XXV de virginibus, et XIII, 44 dicitur: simile est regnum caelorum thesauro abscondito in agro, quem qui invenit homo abscondit, et prae gaudio illius vadit, et vendit universa quae habet et emit agrum illum.
Obtulerunt ei munera et cetera... Ista tria ad tria referuntur, quae offerre debemus, sc. fidem, actionem et contemplationem. Quantum ad fidem dupliciter: primo quantum ad ea, quae in Christo concurrunt. Scilicet regia dignitas; Ier. XXIII, 5: regnabit rex, et sapiens erit etc.; et ideo in tributum obtulerunt aurum. Sacerdotii magnitudo; et ideo thus in sacrificium. Hominis mortalitas; et ideo myrrham. Item quantum ad fidem Trinitatis, quia designantur in nobis personae Trinitatis.
Secundo possunt referri ad actionem nostram. Per aurum enim potest signari sapientia; Prov. II, 4: si quasi thesauros effoderis illam, tunc intelliges timorem domini. Per thus oratio devota; Ps. CXL, 2: dirigatur, domine, oratio mea, sicut incensum in conspectu tuo et cetera. Per myrrham mortificatio carnis: Col. III, 5: mortificate membra, quae sunt super terram; Cant. V, 5: manus meae distillaverunt myrrham.
Quantum autem ad contemplationem, per ista tria possunt significari vel tres sensus sacrae Scripturae, scilicet litteralis, sub quo comprehenditur allegoricus, anagogicus et moralis; vel tres partes philosophiae, scilicet moralis, logica et naturalis: omnibus enim his debemus uti ad servitium Dei.
EASTER SUNDAY 2
John 1:1-18
Origen, De principiis, Book 2, 6:1-2 (PG 11, 209-211—no Greek)
Videntes quoque nos ea quae de eius maiestate in Scripturis sanctis referuntur, et intuentes quod «imago invisibilis Dei, et primogenitus omnis creaturae dicatur, et quod in ipso creata sunt omnia visibilia et invisibilia, sive throni, sive dominationes, sive principatus, sive potestates, omnia per ipsum et in ipso creata sunt; et ipse est ante omnes, et omnia illi constant,» qui est caput omnium... pro certo habere debemus quod... impossibile est litteris committere ea quae ad Salvatoris gloriam pertinent.
His igitur tantis ac talibus de natura Fili Dei consideratis, cum summa admiratione obstupescimus quod eminens omnium ista natura exinaniens se de statu maiestatis suae homo factus sit, et inter homines conversatus...
Qui etiam ante praesentiam suam hanc quam ostendit in corpore, praecursores suos et nuntios adventus sui misit prophetas; post ascensionem vero suam in coelos, sanctos apostolos divinitatis suae virtute repletos homines vel ex publicanis vel ex piscatoribus imperitos et indoctos circuire fecit orbem terrarum, ut ex omni genere atque ex omnibus populis piorum plebem in se credentium congregarent.
Verum ex omnibus de eo miraculis et magnificentiis illus penitus admirationem humanae mentis excedit, nec invenit mortalis intelligentiae fragilitas quomodo sentire vel intelligere possit, quod tanta illa potentia divinae maiestatis, ipsum illius Verbum Patris, atque ipsa sapientia Dei, in qua creata sunt omnia visibilia et invisibilia, intra circumscriptionem eius hominis qui apparuit in Iudaea, fuisse credenda sit; sed et ingressa esse Dei sapientia vulvam feminae, et nasci parvulus, et vagitum emittere ad similitudinem plorantium parvulorum; tum deinde quod in morte conturbatus refertur, ut ipse etiam profitetur dicens: «Tristis est anima mea usque ad mortem;» et ad ultimum quod usque ad eam quae inter homines indignissima habetur, adductus est mortem, licet post tertiam surrexerit diem.
Cum ergo in eo quaedam ita videamus humana ut nihil a communi mortalium fragilitate distare videantur, quaedam ita divina, ut nulli alii nisi illi primae et ineffabili naturae conveniant deitatis, haeret humani intellectus angustia, et tantae admirationis stupore percussa quo declinet, quid teneat, quo se convertat, ignorat. Si Deum sentiat, mortalem videt; si hominem putet, devicto mortis imperio cum spoliis redeuntem a mortuis cernit. Propter quod cum omni metu et reverentia contemplandum est.
CHRISTMAS: THE BAPTISM OF THE LORD
Cycle A: Matthew 3:13-17
Gregory of Neocaesaria (attributed), Epiphany Homily 4 (PG 10, 1182-1183)
Οὐ δύναμαι, σοῦ παρόντος, σιγᾷν· φονὴ γάρ εἰμι· «φωνὴ» γὰρ, φησὶ, «βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ· Ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν Κυρίου. Ἐγὼ χρείαν ἔχω ὑπὸ σοῦ βαπτισθήναι, καὶ σὺ ἔρχῃ πρὸς μέ·» Ἐγὼ γεννηθεὶς, τῆς γεννησάσης με μητρὸς τὴν στείρωσιν ἔλυσα· καὶ βρέφος ὢν ἔτι, γέγονα τῆς ἀφωνίας τοῦ πατρός μου ἰατρὸς, παρὰ σοῦ λαβὼν ἐκ παιδὸς τὴν χάριν τοῦ θαύματος.
Σὺ δὲ τεχθεὶς ἐκ τῆς Πασρθένου Μαρίας, ὡς ἠθέλησας, καὶ ὡς σὺ μόνος ἐπίστασαι, οὐκ ἔλυσας τὴν παρθενίαν αὐτῆς· ἀλλὰ καὶ ταύτην ἐφρούρησας, καὶ τῆς μητρὸς αὐτῇ τὴν προσηγορίαν δεδώρησαι· καὶ οὔτε ἡ παρθενία τὸν σὸν τόκον ἐκώλυσεν, οὔτε ὁ τόκος τὴν παρθενίαν ἐλυμήνατο· ἀλλὰ συνέγραμον ἐναντιώτατα πράγματα, τόκος καὶ παρθενία πρὸς μίαν ὁμόνοιαν· ἐπειδὴ τοῦτο παρεστί σοι τῷ πλαστῇ τῆς φύσεως.
Ἐγὼ ἄνθρωπος μόνον εἰμὶ θείας χάριτος μέτοχος· σὺ δὲ Θεὸς εἶ, καὶ ἄνθρωπος ὁ αὐτὸς, ἐπειδὴ φιλάνθρωπος πέφυκας. «Ἐγὼ χρείαν ἔχω ὑπὸ σοῦ βαπτισθῆναι, καὶ σὺ ἔρχῃ πρὸς μέ;» Σὺ ὁ ἐν ἀρχῇ ὢν, καὶ πρὸς Θεὸν ὢν, καὶ Θεὸς ὢν· σὺ τὸ τῆς πατρῴας δόξης ἀπαύγασμα· σὺ ὁ τέλειος χαρακτὴρ τοῦ τελείου Πατρός· σὺ τὸ φῶς τὸ ἀληθινὸν, «τὸ φωτίζον πάντα ἄνθρωπον ἐρχόμενον εἰς τὸν κόσμον·» σὺ ὁ ἐν τῷ κόσμῳ ὢν, καὶ ἐλθὼν ὅπου ἦς· σὺ ὁ γενόμενος σὰρξ, ἀλλ᾽ οὐκ εἰς σάρκα τραπείς· σὺ ὁ σκηνώσας ἐν ἡμῶν, καὶ τοῖς σοῖς δούλοις φανεὶς ἐν τῇ τοῦ δούλου μορφῇ· σὺ ὁ τῆν γῆν καὶ τὸν οὐρανὸν γεφυρώσας τῷ ἁγίῳ σου ὀνόματι, σὺ ἔρχῃ πρὸς μέ; Ὁ τοσοῦτος, πρὸς τὸν τοιοῦτον; Ὁ βασιλεὺς πρὸς τὸν πρόδρομον; Ὁ Δεσπότης πρὸς τὸν δοῦλον;
Ἀλλ᾽ εἰ καὶ σὺ ἐν τοῖς ταπεινοῖς μέτροις τῆς ἀνθρωπότητος γενέσθαι οὐκ ἀπῃσχύνθης· ἀλλ᾽ ἐγὼ τὰ μέτρα τῆς φύσεως παρελθεῖν οὐκ ἀνέχομαι. Ἐπίσταμαι πόσον τὸ μέτρον γῆς καὶ Δημιουργοῦ. Ἐπίσταμαι πόσον τὸ διάφορον πηλοῦ καὶ πλάστου. Ἐπίσταμαι πόσον τὸ κρεῖττόν σου τοῦ ἡλίου τῆς δικαιοσύνης, κἀμοῦ τοῦ λύχνου σου τῆς χάριτος. Εἰ καὶ τὸ καθαρὸν νέφος τοῦ σώματος περιβέβλησαι, ἀλλ᾽ ἐγὼ ἐπιγινώσκω τὴν σὴν δεσποτείαν. Ὁμολογῶ τὴν ἐμαυτοῦ δουλείαν, κηρύττω τὴν σὴν μεγαλοπρέπειαν. Ἐπιγνώσκω τὴν σὴν δεσποτείαν τελείαν, ἐπιγινώσκω τὴν ἐμαυτοῦ εὐτέλειαν. «Οὐκ εἰμὶ ἱκανὸς λῦσαι τὸν ἱμάντα τοῦ ὑποδήματός σου·» καὶ πῶς ἅψασθαι τολμήσω τῆς ἀχράντου σου κορυφῆς; Πῶς ἐκτείνω τὴν δεξιὰν ἐπὶ σὲ, τὸν ἐκτείναντα τὸν οὐρανὸν ὡσεὶ δέῤῥιν, καὶ τὴν γῆν ἐπὶ ὑδάτων ἐδράσαντα; Πῶς ἐφαπλώσω τοὺς οἰκετικούς μου δακτύλους τῇ θείᾳ σου κορυφῇ; Πῶς λούσω τὸν ἄσπιλον, καὶ τὸν ἀναμάρτητον; Πῶς φωτίσω τὸ φῶς; Ποίαν ποιήσομαι ἐπὶ σὲ προσευχὴν,τὸν προσδεχόμενον καὶ τὰς τῶν ἀγνοούντων σε προσευχάς;